Bijdrage SGP bij behandeling initiatiefvoorstel Koopzondag – december 2017

Bijdrage behandeling initiatiefvoorstel – december 2017

Voorzitter,

Wat is goed voor Veenendaal? Die vraag stond centraal in de bijdrage bij het vorige agendapunt, die vraag is ook bij dit agendapunt uiterst relevant.

Wat is goed voor Veenendaal? Honderden Veenendalers hebben de moeite genomen om die vraag te beantwoorden. Of door zelf aanwezig te zijn op 13 december of door een zienswijze in te sturen. Verschillende fracties in deze raad vonden dat allemaal maar overdreven. Gelukkig waren er ook fracties die het ordevoorstel van de SGP steunden. Goed voor iedere Veenendaler is in ieder geval geïnformeerd en gehoord te worden.

Vanavond wordt van ons gevraagd aan te geven – in onze bijdrage en in onze standpuntbepaling – wat we goed vinden voor Veenendaal. We hebben het pakket aan inzendingen goed op ons in laten werken. De vele bijdragen proberen te begrijpen. Ook die van de voorstanders. Er is veel overlap in hun opvattingen en volgens mij zijn er drie hoofdlijnen in te onderscheiden:

1. Dit voorstel past bij deze tijd (we leven immers niet in de 17^e eeuw, Veenendaal is een slapend provinciestadje, we maken ons belachelijk als stad met meer dan 65.000 inwoners, het ‘tegenhouden’ zou verboden moeten worden in de 21^e eeuw);

2. Dit voorstel sluit aan bij de opvatting dat als ik op zondag wil winkelen dit ook moet kunnen (‘moet ik zelf kunnen bepalen’, ‘te zot voor woorden dat kleine groep andersdenkenden de meerderheid de wil oplegt’ en ‘ik wil op zondag een vers broodje kunnen kopen’.)

3. Dit voorstel is goed voor de economie (positief effect horeca, minder winkelopenstelling kost omzet, helpt de leegstand tegengaan, etc.)

Kortom: het is ieders vrijheid op zondag te doen wat je wilt, het is hip om meer koopzondagen te hebben en het is goed voor Veenendaal om op nog meer zondagen open te gaan… 

Het zal u niet verbazen dat de SGP tot een heel ander antwoord komt op de vraag wat goed is voor Veenendaal. Want de vrijheid van de één is onvrijheid voor de ander. En op het argument dat het positief uitpakt voor de lokale economie is – m.u.v. de horeca denk ik – nogal wat af te dingen. Dat verse broodje op zondagmorgen of die vergeten zak chips op zondagmiddag heeft een hoge prijs. En dat leuke wandelingetje door de winkelstraat eist z’n tol bij kleine ondernemers, werknemers en omwonenden.

De reacties die zijn binnengekomen spreken boekdelen. Het voorstel zoals het voorligt is niet een bescheiden compromis, is geen voorstel wat rekening houdt met alle Veenendalers…  Dit voorstel heeft een hoge prijs, zo lezen we als we het tweede deel - het deel van die Veenendalers die moeite hebben met dit voorstel - doornemen. Ook uit dit gedeelte van de ingezonden zienswijzen wil ik enkele lijnen trekken. Dit keer zes:

1. Dit voorstel trekt een eeuwenoude pijler onder onze samenleving weg.

Eeuwenlang was Nederland een land met een collectieve rustdag: de zondag. Een groot goed voor ons land, voor onze economie, voor de sociale cohesie, voor ontmoeting. In de brief die we ontvingen namens de Hervormde gemeenten in Veenendaal, met duizenden leden, is het krachtig verwoord:

‘Onze goede God heeft ons in Zijn wijsheid met de schepping één dag per week rust gegeven van ons dagelijks werk, en die dag koesteren wij. Wij vieren de opstandingsdag van onze Heere Jezus door de samenkomst van de gemeente, door rust voor bezinning, gezin en verbinding in een sociaal afbrokkelende samenleving’.

De brief sluit af met een oproep die ik van harte ondersteun: ‘Voor Veenendaal is het belangrijker om energie te steken in het levendiger maken van winkels in de zes dagen dat ze open zijn, dan het invoeren van (meer) koopzondagen’.

Voor de SGP is de zondag de dag van God die Hij uit Zijn zorg voor ons schenkt. Dat is heilzaam voor de samenleving, tegenover de 7x 24 uurshectiek. Een dag van rust, los van de hectiek van alle dag, om tot bezinning te komen, om elkaar te ontmoeten, en om die dag in het bijzonder te besteden tot eer van God en voor onze naaste. Zes dagen werken, een dag rust… dat is een heilzaam ritme. Gebaseerd op scheppingsorde en Tien geboden.

2. Dit voorstel raakt de MKB-ondernemer in het hart en in de portemonnee.

Wat een hartenkreten hebben we gelezen, juist ook van kleinere ondernemers uit Veenendaal. We hebben aan de statafel op 13 december meerdere mensen gesproken die ondernemers in de familie hebben en hun grote zorgen uitten. Zorgen van financiële aard. Bezoekersstromen in het centrum gaan verschuiven van donderdag, vrijdag, vrijdagavond en zaterdag – dagen waarop het rustiger wordt – naar de zondag. Dat gaat dubbele pijn doen, zeker voor die MKB-ondernemer die niet open kan gaan vanwege geloofsovertuiging of niet open wil gaan om niet non-stop aan het werk te zijn.

De SGP gelooft in de meerwaarde van een goede diversiteit aan winkels in het winkelcentrum. In onderscheidend vermogen. Dat hoeven we niet te verwachten van de Kruidvats, de Douglassen en de Hema’s van deze wereld. Die kun je overal bezoeken. Dat unieke brengen onze MKB-ondernemers in. Dit voorstel raakt hen in het hart en in de portemonnee. En raakt evengoed hun gezinnen en families.

3. Dit voorstel heeft een hoge prijs voor werknemers

Enkele decennia geleden waren er vakbonden en partijen die gevochten hebben voor een 5-daagse werkweek. Momenteel worden de planningen al gemaakt voor de zondagse diensten bij bouwmarkten en supermarkten. En de eerste geluiden bereiken ons en u - via de inzendingen – dat jongeren geen werk hebben gekregen omdat ze niet bereid zijn op zondag te werken. ‘Dat is kwalijk’, zo schrijft de brievenschrijfster er achteraan. ‘Een klein beetje martelaarschap voor je principes?’, zo vervolgt deze mevrouw die dit wel acceptabel vindt als de winkels maar opengaan.

De reacties van diverse partijen zijn bekend: dat gebeurt niet in Veenendaal. En als het onverhoopt en ongedacht wel plaatsvindt dan leven we in een land waar we het goed hebben geregeld. Cijfers van FNV en CNV geven percentages weer van 20-25% van de werknemers in steden als Zoetermeer en Haarlem die zich gedwongen voelen te werken op zondag. En in Polen pleiten de vakbonden inmiddels om winkels weer dicht te kunnen houden op zondag omdat de werknemer er klaar mee is en bij zijn gezin of familie wil zijn.

4. Dit voorstel laat burgers vertwijfeld achter

Niet iedereen zal kunnen zeggen dat hij vanuit Nijmegen naar Veenendaal is verhuisd vanwege de rust op zondag, zoals een brievenschrijver aangeeft. Toch is het veelzeggend. En een maatschappelijk goed wat we waarschijnlijk pas gaan waarderen als het voorbij is. Veel Veenendalers maken zich zorgen… Zoals die bewoner aan de Wolweg die op zes zondagen niet buiten kan zitten vanwege de herrie, de auto’s en de onrust. Juist die ene dag van rust in onze samenleving wordt ingeruild voor zondagen vol onrust: ladende en lossende vrachtwagens, rolcontainers, ronkende auto’s en winkelend publiek. Luistert u eens naar de bewoners rondom wijkwinkelcentra of in straten als de Leinweberstraat of rondom het Bruïneplein.

5. Dit voorstel is geen antwoord op de uitdagingen waar de lokale economie voor staat

We hebben het vaker gezegd: Veenendaal heeft geen koopzondag nodig, Veenendaal heeft een onderscheidend, kwalitatief hoogwaardig koopcentrum nodig. Terecht stelde een brievenschrijver de vraag: ik mis een goed onderbouwde argumentatie over de noodzaak voor dit initiatiefvoorstel. In andere gemeenten – zeker middelgrote - zien we dat als het nieuwtje ervan af is, steeds meer ondernemers de kosten niet tegen de baten op vinden wegen. Een andere brievenschrijver geeft aan dat het juist de door sommigen veelgeprezen grootwinkelbedrijven zijn – ook in Veenendaal – die de afgelopen jaren het hoofd niet meer boven water konden houden. Ondanks de winkelopenstelling op zondag in veel gemeenten.

Dit voorstel kan zelfs meer leegstand opleveren, schrijft een ondernemer, op het moment dat kleine winkeliers dit niet meer trekken of naar elders vertrekken.

6. Dit voorstel is een heilloze stap op een hellend vlak

‘Waar stopt de wedstrijd om de meeste koopzondagen?’, zo vroeg een brievenschrijver zich af. En waar stopt de strijd om een hele koopzondag? De manager van LaPlace vindt 13 uur wel laat. Begrijpelijk, dan is de lunch al genuttigd. Een andere brievenschrijver vindt het niet meer dan logisch dat ook de balie in het gemeentehuis open is. Want wanneer moet je anders je paspoort halen? Ook de gemeentewerf wordt genoemd. En waarom geen raadsvergaderingen op zondag? Voorzitter, we begrijpen de grote zorgen in veel reacties dat we hier te maken hebben met een glijdende schaal. Naar de zondag als een dag zoals de andere zes.

Voorzitter, ik ga na het benoemen van de argumenten voor en tegen (verdere) winkelopenstelling op zondag naar de conclusies voor de SGP-fractie. En die zullen u niet verbazen, want ons standpunt is niet afhankelijk van een bepaalde meerderheid of een pragmatische afweging voor 6, 12 of 52 koopzondagen. Ons standpunt is gebaseerd op dat wat onze goede God – in het belang van ons mensen – aangeeft, nl. een wekelijkse rustdag. Dat gunnen we onze Veenendaalse samenleving, de winkeliers, de medewerkers, de omwonenden, politie, reinigingspersoneel, etc. 

‘De koopzondag is niet alleen maar vrijheid’. Een koopzondag is niet alleen maar gezelligheid, genoegen, omzet en plezier. De actualiteit spreekt boekdelen: volgt u de berichten uit Groningen over winkelcentrum De Paddenpoel? Heeft u ook de uitzending van EenVandaag gezien waarin een fietsenmaker in dit winkelcentrum inmiddels € 60.000,- aan boetes op zijn bureau heeft liggen omdat hij niet op zondag open gaat? Kent u het koopstromenonderzoek waarin forse verschuivingen zichtbaar worden over de hele week gezien? Winkeliers die niet open kunnen of willen worden hierdoor dubbel geraakt: en geen omzet op zondag en minder omzet op de andere dagen.

Daarom een laatste pleidooi, en daarbij zeg ik een brievenschrijver na: ‘Niet elk belang weegt even zwaar. Een winkeleigenaar die vanwege geloofsovertuiging de winkel niet open doet, wordt vanuit concurrentieperspectief zwaar benadeeld als anderen het wel doen. Dit belang zou naar mijn mening’ – ik citeer – ‘zwaarder moeten wegen dan een willekeurige persoon uit het winkelend publiek. Dat belang geldt ook de winkelmedewerker’. Behartigenswaardige woorden voor ons allemaal. Het gaat vanavond over een belangenafweging. Over vermeende vrijheid of zorg voor kleinere ondernemers, werknemers en veel inwoners van Veenendaal.

‘De koopzondag is niet alleen maar vrijheid’. Ik herhaal deze stelling nog maar een keer. Ik heb ‘m niet zelf bedacht. En ook niet geleend van een SGP-collega. De copyrights komen toe aan Theo Brand, actief binnen Groen Links, die een mooi artikel schreef met deze kop: ‘De koopzondag is niet alleen maar vrijheid’. Want, zo geeft hij aan: ‘De koopzondag ontneemt ook een mogelijkheid tot bezinning en ontspanning. In de jaren zestig van de vorige eeuw omarmden we met enthousiasme de vrije zaterdag als een grote verworvenheid… Nu zouden we met eenzelfde enthousiasme de vrije zondag moeten omarmen als een grote verworvenheid. Eenzijdig economisch denken bedreigt het goede leven dat zoveel meer dimensies heeft dan shoppen en koopjes jagen’. Tot zover Theo Brand.

Een grote verworvenheid… ik heb het eerder het geschenk van onze goede God genoemd voor ons mensen in een steeds jachtiger maatschappij. Een dag per week, 52 zondagen in het jaar waarin er betrekkelijke rust is. Iets om zuinig op te zijn. Daarom zal de SGP-fractie met veel overtuiging tegen dit initiatiefvoorstel stemmen om talloze principiële, maatschappelijke, sociale en economische redenen.

 Ik dank u voor uw aandacht.

Dick Both